Elektrik Sayaçları

Elektrik Sayaçları

Elektrik Sayaçları sistemin çektiği aktif ve reaktif tüketimleri gösterir. Çekilen enerji kwh(kilowattXsaat) gibi gücün zaman çarpılmasıyla hesaplanır.

Sayaçların çeşitleri şunlardır:

1- Yapılarına göre sayaçlar

      a-Elektromekanik elektrik sayaçları

      b-Elektronik elektrik sayaçları

2- Devreye bağlantısına göre sayaçlar

       a-Doğrudan bağlantısı yapılan sayaçlar

       b-Ölçü transformatörleri ile bağlantısı yapılan sayaçlar

              b-1- Akım trafosu ile bağlanan (x/5, AG) sayaçlar

              b-2- Akım ve gerilim trafosu ile bağlanan (x/5, OG) sayaçlar

3- İmalat ve bağlantı şekline göre sayaçlar

       a- Bir faz iki telli (bir elemanlı) sayaçlar

       b-Üç faz dört telli (üç elemanlı) sayaçlar

       c- Üç faz üç telli sayaçlar (aron veya 2 elemanlı) sayaçlar

4-Fonksiyonlarına göre sayaçlar

       a- Normal sayaçlar

       b-Demantmetreli sayaçlar

       c-Çok tarifeli sayaçlar

       d-Yük profili kaydeden sayaçlar

       e-Haberleşme özellikli sayaçlar

İndüksiyon(mekanik) Sayaç

Kalın kesitli az sarımlı akım bobinleri ve ince kesitli çok sarımlı gerilim bobinlerden oluşur.

Aktif İndüksiyon Sayacı

Aktif tüketimi ölçer. Ölçtükleri faz sayılarına göre iki şekilde imal edilmektedir: Bir fazlı sayaçlar ve üç fazlı aktif sayaçlardır.

 Bir fazlı aktif indüksiyon sayaçlar

Prensip olarak indüksiyon motoruna benzeyen aktif sayaçta disk, sayıcı eleman, gerilim bobini, akım bobini ve daimi mıknatıs bulunmaktadır.

Akım bobininden geçen akımın ve gerilim bobininde düşen gerilimin oluşturduğu manyetik alanın alüminyum disk üzerinde oluşturdukları döndürme momentine göre çalışır.

Elektromekanik indüksiyon sayaçta, dönme hareketi bir dişli aracılığı ile numaratöre iletilip numaratörde harcanan enerji toplanarak ölçülmektedir. Burada aletin dönme hızı, devrenin çektiği güç ile doğru orantılıdır. Bu aletlerde karşı koyma yöntemi yerine, hareketli sistemin hızıyla orantılı olan frenleyici moment kullanılır. Frenleyici moment, hareketli sistemle aynı mil üzerine tespit edilen alüminyum diskin daimi mıknatıs kutupları arasında dönmesiyle sağlanır.

. Akım bobinlerinin sargı dirençleri küçüktür ve alıcıya seri bağlanır. Gerilim bobinlerinin dirençleri büyüktür ve alıcıya paralel bağlanır. Her iki bobinde sayacın içerisine sabit olarak yerleştirilmiş ve aralarına dönebilecek şekilde alüminyum disk yerleştirilmiştir. Her iki bobinde de gerilim indüklenir. Gerilim bobininde indüklenme sabit. Akım bobininden alıcının tüketiminden dolayı değişken akım geçtiği için sürekli değişiklik gösterir. Bu iki manyetik alan arasında faz farkı meydana getirilerek, basit bir asenkron motorunun dönmesi gibi dönme sağlanır.

Sayaç üzerinden geçen akımın miktarına bağlı olarak alüminyum disk hızla veya yavaş dönerek miline bağlı sonsuz vida aracılığı ile bir numaratörü çevirir. Numaratör, sayaç ekranından okunabilecek şekilde harcanan elektrik enerjisini kilowatt/saat olarak yazar.

Sayaç içerisinde, amortisman momentini sağlayan tabii mıknatıs vardır. Bu tabii mıknatıs sayaç çalışırken diskin kontrollü dönmesini sağlar ve sayaç üzerinden geçen akım kesildiğinde diskin ataleti ile dönmesini engeller. Böylece gereksiz yere kullanılmaya enerji sayaç tarafından yazılmamış olur.

Üç fazlı aktif indüksiyon sayaçlar

Üç fazlı sayaçlar iki veya üç adet bir fazlı indüksiyon sayaçlarının bir araya getirilmesinden meydana gelir. Bu nedenle çalışma prensibi ve özellikleri bir fazlı sayaçların aynısıdır. Üç fazlı olanlarda bir adet veya 2 adet disk aynı eksen üzerindeki mile tespit edilmiştir.

a-3 fazlı 4 telli sayaç

Üç fazlı, nötrlü ve nötrü topraklanmış sistemlerde dengesiz yüklerin çektikleri enerjinin ölçülmesinde kullanılır. Her fazın enerjisini ayrı ayrı ölçüp bunların toplamını verecek şekilde yapılmıştır.

b-3 faz 3 telli sayaç

Bu sayaçlara aron bağlı sayaçlar da denmektedir.  Bu tip sayaçlar nötrsüz yükleri dengeli sistemlerde kullanılır. İki çalışma sistemleri olduğundan iki akım ve iki de gerilim bobini vardır. Aron bağlı sayaçlar, akım bobinlerine bağlı olmayan üçüncü fazdan çekilen enerjiyi ölçmez. Bu nedenle aron bağlı sayaçlar üç fazı dengeli olan sistemlerde kullanılmalıdır. Yalnız iki faza göre akım ve gerilim bobinleri olduğundan sarfiyatları üç faz dört telli sayaçlara göre azdır. Ayrıca yüksek gerilim ve yüksek akım devrelerinde kullanılırken iki akım ve iki gerilim trafosu gerektiğinden bir akım ve bir gerilim trafosundan tasarruf edilir. Maliyet açısından uygundur.

Reaktif İndüksiyon sayaçlar

İşletmelerde çekilen reaktif gücü ölçen cihazlara reaktif sayaç denir. Alternatif akımda çalışan endüktif yükler aktif güç ile birlikte reaktif güç harcar.

Yapıları aktif sayaçlara benzer. Aralarındaki fark sayacın gerilim bobinine uygulanan gerilimin akıma göre 90 derece kaydırılması gerekir. Gerilim bobini uçların diğer fazlara bağlanması ile sağlanır.

Sayaçların bağlanacağı tesislerin ölçeceği akımlar ve gerilimler büyük olduğunda devrelere ölçü trafoları ile bağlanır. Ölçü transformatörleri ile kullandıklarında sayacın gösterdiği değer, trafonun dönüştürme oranı ile çarpılır.

Elektronik Sayaçlar

Günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlanmaktadır. Elektronik sayaçlar mekanik sayaçların yerini zorunlu olarak almaktadır. Ve değiştirilmesi gerekmektedir. Sayacın beyni sayesinde ölçme işlemleri daha hassas ve çeşitli tarifelere göre yapılmaktadır. Ayrıca okunması için günümüzde optik portlar yardımıyla daha rahat okunmakta ve OSOS sistemiyle de uzaktan okunabilmektedir.

Elektronik Sayacın Sistemin Gücüne Göre Seçimi

p=kök3xUxIxCOSfi formülünden buradan I  çekilirse;

I=P/kök3xUxCOSfi formülünden sayaçlarda kullanılacak akım trafoları belirlenebilir.

9 KW 'a kadar 3x10 A elektronik sayaç

9,5 - 30 KW arası 3x20 Kombi Sayaç

33 KW 'dan yukarı X-5 Kombi Sayaç kullanılmalıdır.

X-5 Kombi Sayaç için Akım trafosu seçilirken;

33-37 KW güçlerde 60/5 A 0,5 Klas

38-46 KW güçlerde 75/5 A 0,5 Klas

47-62 KW güçlerde 100/5 A 0,5 Klas

63-78 KW güçlerde 125/5 A 0,5 Klas

79-93 KW güçlerde 150/5 A 0,5 Klas

94-125 KW güçlerde 200/5 A 0,5 Klas

126-156 KW güçlerde 250/5 A 0,5 Klas

157-187 KW güçlerde 300/5 A 0,5 Klas

188-250 KW güçlerde 400/5 A 0,5 Klas

251-312 KW güçlerde 500/5 A 0,5 Klas

313-375 KW güçlerde 600/5 A 0,5 Klas

376-468 KW güçlerde 750/5 A 0,5 Klas

469-500 KW güçlerde 800/5 A 0,5 Klas

Akım trafoları seçilmelidir.

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜH. SONER ÇAVUMİRZA