Sekonder Koruma Röleleri Ayarı

AŞIRI AKIM VE TOPRAK RÖLELERİNİN ÇALIŞMA AYARLARI

Akım trafolarıyla röleye gelen akım belli bir değeri aştığında çalışan, gecikmeli çalışma akım ayarları, genelde I> ile işaretli bir buton yardımıyla yapılır.

Gecikmeli zaman ayarı ise t işaretli bir buton ile yapılır.

Rölede ayrıca ani çalışma için I>> işaretli bir buton bulunur. Bu ayarlar 3AA +1 Top. Veya 2AA+1 top ünitesi olarak müşterek veya ayrı ayrı yapılır.

Faz ve toprak ünitelerinin zaman ayarı zaten ayrıdır. Faz isimleri A,B,C vb. toprak üniteleri ise toprak işareti ile ayrım yapılır.

Rölelerin beslenme gerilimleri 24-48-110V luk DC gerilimlerle sağlanır.

Röle anma akımının alt ve üst değerleri (xIn) olarak ayarlanabilir.

Bazı rölelerde ani çalışma akımı ve zamanlı çalışma akımının katı olarak (xI>) olarak ayarlanır.

Tek fazlı aşırı akım rölesinin blok şeması;

(1) Özel (yardımcı) Akım Trafosu:

(2) Doğrultucu: (Giriş devresi)

(3) Ani Açma Akım Ayar ve Karşılaştırma Devresi (I>>)

(4) Gecikmeli Açma Akım Ayar ve Karşılaştırma Devresi (I>)

(5) Zaman Ayar ve Değerlendirme Devresi (t sn)

(6) Sinyal Devresi

(7) Açtırma Devresi

(8) Yardımcı Besleme Devresi

Sabit Zamanlı Röleler

Ters Zamanlı Röleler

Akım değerinin artması ile sürenin azalması esasına dayanır.

“I>” ayarı: Bazı faz koruma rölelerinde bu ayar, “In” (In=5) çarpanları olarak verilmiş değerler arasından seçilerek yapılır. Örneğin; bir rölede ayar değerleri “(0.2 – 2)In” olarak verilmişse, “I>” ayarı (1 – 10) A. Sınırları içinde yapılabilir. Örneğin seçilen değer “0.8” ise yapılan ayar,  0.8 x 5 = 4 A. olmaktadır. Bazı rölelerde ise, “I>” ayarı, amper değeri olarak verilmiş değerlerden doğrudan seçilerek yapılır. Örnek: (2 -8) Amper.

Toprak Röleleri içinde durum benzerdir. Ancak, bu rölelerde In=1 olduğundan sonuç etkilenmez.. Örneğin, “(0.6 – 3)In” veya “(0.2 – 3.5) A” Bazı röleler için verilmiş değerlerdir.  Ancak, hiçbir zaman, korunan teçhizatın anma akımlarını aşan bir “I>” ayarı yapılmamalıdır.

Örneğin; 1000KVA gücünde 10,5/0,4KV trafonun gecikmeli aşırı akım ayarı In= 1000KVA/(kök3*10,5KV) =55A

I>            = (1,05/1,10)*55=60,5A=60A  ==è trafo anma akımının %5-%10 fazlası için

50/5 akım trafosu kullanılmışsa

I>               Tep ayarı 60/(50/5)= 6A olarak ayarlanmalıdır.

“I>>” ayarı: Genellikle bu ayar, “I>” ayar değerinin katı olarak belirlenir.

Örneğin, “(2 – 10) x I>” , “(2 – 20) x I>” , “(2 – 17) x I>” bazı röleler tarafından verilmiş değerlerdir. Buradan seçilen değer “7” ve yukarıdaki örnekte seçilen I> = 4 A. değeri için;     I>> = 7 x 4 = 28 A. ani açma için yapılan ayar olacaktır. İstenirse bu ayar ““ seçilerek iptal edilebilir.

Trafonun %Uk değeri 7 olarak verilmişse kısa devre akımı

Ik=(100/uk)*In = (100/7)*55= 786A dir

50/5 akım trafosunda bu değer 78,6 olur.

I>> ayarı 13*I> yapılrısa 78 A elde edilmiş olur.

I0> ayarı yapılırken=è (15/100)*(Vp/Vs)*In==è(15/100)*(10,5/0,4)*55=216,56A

1600A lik şalter kullanılmış ise; 216,56:1600=è0,135AxIn  değeri seçilir.

“t” ayarı: Bu ayar, sabit zamanlı rölelerde genellikle, “(0,1 – 10) sn” olarak verilir. Ayar bu aralıktaki bir değer seçilerek yapılır. “t:(0,1 – 1)” veya “t:(0.5 – 1)” olarak verilen değerler ise bazı ters zamanlı rölelere aittir. Bu rölelerde yapılan seçim, akım-zaman karakteristik eğrilerinden birinin belirlenmesi anlamına gelir. Yani seçilen (akım- zaman) karakteristik eğrisidir.

Yapılacak ayar değerlerinin seçiminde, dikkate alınası gereken bazı hususlar vardır. Örneğin trafoların servise alınışında söz konusu olan (kısa süreli) Mıknatıslanma Darbe Akımları, trafo A.A koruması için yapılan “I>” ayarının hemen her zaman üstünde olacaktır. Bu durum trafonun servise girmesini engelleyebilecek bir neden oluşturur.

Bu durum ani açma değerinin seçiminde daha önemlidir. Bu nedenle trafo giriş fider korumalarında, “I>>” değerinin yeteri kadar büyük değerde veya () sonsuz olarak ayarlanması kaçınılmaz olabilir.

Seçicilik

Bu şebekede seçicilik sağlanmış ise, “A₄” noktasında oluşacak bir arızada sadece “4” nolu röle çalışacak ve kesicisini açtıracaktır.

“A₃” noktasında oluşacak bir arızada ise, sadece “A3” rölesi çalışarak kesicisini açtıracak ve “3” nolu röle sonrasındaki şebeke bölümünde (yani, “3” ve “4” nolu röle koruma bölgelerinde) enerji kesintisi olacaktır.  

Seçicilik, rölelerin zaman ve akım ayarlarının uygun yapılması ile sağlanır. Seçicilikte esas belirleyici olan zaman ayarlarıdır. Sondan başa doğru, giderek büyütülerek yapılan bu ayarlar için uygun değerlerin seçilmesi gerekir.

Örneğin, zaman ayarı farklarının en az 3 sn olmak üzere belirlenmesi gerekir. Örneğin 5 sn’lik farklar iyi bir seçicilik için yeterlidir.

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜH. SONER ÇAVUMİRZA